Bạn có bao giờ tự hỏi, những đồ trang sức – đồ kim hoàn mỹ nghệ được làm ra như thế nào? Có phải người ta sử dụng những dụng cụ cầm tay để khoan phá, mài dũa khối vàng, bạc, đá quý để nên hình chiếc nhẫn, vòng tay?
Bài phổ biến xem nhiều:
- Dùng Mail Merge trong Outlook 2016 gửi mail hàng loạt
- Cách copy ảnh từ photo sang usb trên macbook
- Hướng dẫn tối ưu SEO onpage cho bài viết wordpress 2020
- Top 15 cây cảnh đẹp tuyệt vời trên thế giới
- Sửa lỗi Full Disk 100% trên Windows 10
Thực sự, để làm ra một sản phẩm nữ trang, cần qua khá nhiều công đoạn tỉ mẫn mà người xưa đã từng thực hiện, chỉ có điều, ngày nay có nhiều máy móc hỗ trợ, chẳng hạn như máy tạo mẫu in 3D trang sức, máy gia công kim hoàn,…
Bài viết này trình bày một cách tổng quát quy trình chế tác mẫu trang sức – nữ trang nói chung, từ nhẫn, bông tai, vòng đến mặt dây chuyền, cài áo, chứ không riêng một loại sản phẩm nào!
Seri “Qui trình tạo ra trang sức” bài 2
GIAI ĐOẠN TẠO MẪU 3D
Đây là công việc của phòng thiết kế tạo mẫu trang sức. Đầu tiên, những ý tưởng sơ khai nhất về một mẫu trang sức mới sẽ được hình thành. Các thiết kế viên có thể tham khảo những sản phẩm có sẵn, các nguồn tài liệu từ những tạp chí hay tài liệu mạng để tạo cảm hứng cho mình.
Sau khi đã có một hướng đi rõ ràng, những thiết kế viên thường sẽ phác thảo những mẫu vẽ bằng 2D trước (có thể bằng tay – bút chì, bút bi hay các phầm mềm có chức năng tương tự như Alias …) sau đó vẽ lại bằng 3D.
Cũng có những người vẽ trực tiếp các mẫu thiết kế lên 3D bằng những chương trình chuyên dụng như Modela Player 4, 3Ds Max, Rhinoceros, Artcam Jewelsmith … Các mẫu này sau đó được đưa vào những chương trình render như Vray, Hypershot … và thực hiện các thao tác cẩn hột, gắn hột ngay trên mô hình 3D ấy.
Khi kết thúc quá trình thiết kế, ta sẽ có một mẫu trang sức y như thật theo dạng 3D, với đúng tỉ lệ và kích thước mà nó sẽ hình thành.
Ở đoạn tiếp theo, mẫu trang sức này sẽ được xuất ra cho máy chạy khắc thành những mô hình bằng sáp cứng. Sáp cứng có màu xanh ngọc hoặc xanh lá cây sậm. Tính chất của chúng khá đặc biệt: cho phép liên kết các phần sáp với nhau, có thể gọt tạo hình bằng dao, chạm khắc và đánh bóng.
Sau khi một khối sáp cứng nguyên vẹn (thường là có hình hộp chữ nhật, sẽ được cắt gọt trước khi đưa vào máy tùy theo hình dáng sản phẩm sắp được chạy ra) được đưa vào máy, chúng sẽ được máy khắc ra thành những hình dạng đẹp đẽ tùy thuộc vào bản vẽ 3D mà chúng dựa trên.
Đây là mô hình ba chiều thực sự đầu tiên, giúp người thiết kế được nhìn thấy bản vẽ của họ “hiện thực hóa”. Khi đó, họ sẽ nghiên cứu một cách thận trọng hơn cách nhận hột, kiểu dáng, chi tiết hoa văn… của sản phẩm, và sửa nó trực tiếp trên khối sáp.
Cách tạo mẫu nữ trang bằng sáp cứng
- Mô hình bằng sáp cứng này có hai cách thực hiện:
Cách thứ nhất: là thực hiện hoàn toàn bằng tay
đòi hỏi người thợ có tay nghề cao và một sự khéo léo, tỉ mỉ, chăm chút từng chi tiết nhỏ. Ở bước đầu tiên, họ sẽ vạch dấu trên bề mặt sáp nguyên, tạo kích thước và hình dáng tổng thể của chi tiết. Sáp có hai loại hình dạng: sáp khối và sáp trụ.
Đối với bông tai hay mặt dây chuyền, thợ sẽ gia công chúng trên miếng sáp dạng tấm hay khối dày, còn đối với nhẫn hay vòng, chúng sẽ được tạo ra từ loại sáp thứ hai – dạng ống trụ.
Khi gia công chi tiết nhẫn, thợ có thể dùng tay nhưng thường là dùng máy tiện cỡ nhỏ, vận hành với động cơ công suất thấp hoặc phải quay máy tiện bằng tay. Người thợ phải thường xuyên đo và chỉnh dao để đảm bảo độ chính xác kích thước.
Loại sáp cứng này có thể được tạo hình dễ dàng, bằng các dụng cụ chuyên dùng. Để tăng độ dẻo hoặc muốn sửa lại chi tiết (ví dụ như vô tình khắc quá sâu), thợ có thể cấp thêm nhiệt cho sáp bằng mũi hàn sáp.
Người thợ sẽ hơ nóng đầu mũi hàn bằng ngọn lửa đèn cồn, sau đó chấm vào sáp dư rồi đắp vào chỗ chi tiết cần chỉnh sửa. Một vài người thợ còn sáng tạo khi sử dụng lại lưỡi cưa gãy để làm đầu mũi hàn (lưỡi cưa loại mảnh và nhỏ, dùng cho trang sức).
Các dụng cụ cần thiết ở khâu này là dao mổ nhiều kích cỡ, lưỡi cưa sáp nhỏ, mũi kim, giũa, khoan nhỏ, nhíp, cọ quét, máy tiện cỡ nhỏ …
Những dụng cụ làm việc của thợ tạo hình sáp cứng
Hình dáng các loại sáp: sáp khối và sáp hình trụ, cùng giấy nhám mịn loại từ 800 – 1500.
Bàn làm việc của thợ tạo mẫu sáp và một số dụng cụ cần thiết khác.
Cách thứ hai, người thiết kế sẽ hoàn thành mẫu vẽ 3D trên máy tính
Sao đó xuất sang cho máy tạo mẫu chạy tự động. Mày sẽ đưa ra một mẫu sáp hoàn chỉnh đúng chính xác hình dạng và kích thước đã có trên bản 3D.
Kích thược khi cài đặt cho máy chạy tạo mẫu thường có sai số cộng trừ 3% so với kích thước của mẫu hoàn chỉnh.
Lúc đã hoàn chỉnh mẫu, mẫu sẽ được thợ làm nguội cho sạch hết những chi tiết thừa hay sáp còn dình lại (thường được gọi là bá vơ), và chỉnh sửa bằng các phương pháp hàn, giũa, cắt, gọt … để mẫu sáp đạt độ tinh tế và độ bóng cao nhất.
Chúng phải trông như một mẫu trang sức thật sự, chỉ có điều là bằng sáp thôi!
Máy chạy tạo hình trên sáp cứng đang làm việc.
Một mẫu nhẫn sáp đã hoàn chỉnh.
Một mẫu sáp vừa được máy chạy ra xong.
Cách thứ ba: Sử dụng máy in 3D kim hoàn tạo ra mẫu từ file thiết kế 3D
Dòng máy phổ biến là Máy in 3D resin Việt Nam, và những máy in của Đức hoặc Ý,…
Ưu điểm của phương pháp in 3D là tốc độ và sự đồng nhất giữa các mẫu sản phẩm. Ngoài ra, chi phí gia công mẫu nữ trang bằng sáp hoặc vật liệu tương đương cũng rất rẻ!
Sản phẩm in ra từ máy tạo mẫu nữ trang và sản phẩm đúc từ chính nó!
Ngoài ra, ta có thể xem như tồn tại một cách thứ tư – là cách mà Blogin3D.com đã đề cập ở trên, kết hợp cả tay và máy.
Nếu những mẫu thiết kế là đơn giản, không cần thêm sự can thiệp bằng tay, thì chỉ cần chạy bằng máy – những con sáp chạy ra coi như hoàn thành.
Đối với những mẫu phức tạp có nhiều chi tiết nhỏ, cần thêm sự khéo léo của đôi tay thợ để chạm khắc những chi tiết ấy (ví dụ: vảy rồng, mắt hổ, từng cánh hoa chồng lên nhau…).
Nói theo một cách khác, phần nào có thể hoàn thành được bằng máy thì người ta vẽ trên 3D và để máy chạy ra. Đến phần nào quá chi tiết cần đến đôi tay thao tác thì người thợ sẽ tự mình khắc thêm dựa trên mẫu sáp do máy chạy ra ấy.
Theo quan sát, sản phẩm được gia công bằng tay thường là tinh xảo, nhìn có hồn và chiếm được thiện cảm hơn.
Ở đây có sự xuất hiện của hai loại sáp: sáp cứng và sáp mềm. Sáp cứng là sáp tạo hình – thường có màu xanh ngọc hay xanh lá, và sáp mềm dùng để đúc – thường thấy ở màu hồng sáng.
Sáp mềm còn gọi là sáp lỏng, vì nó thường ở dạng lỏng, cho đến khi nó được bơm vào mô và để nguội thì mới cứng lại (xem thêm ở giai đoạn 3 bên dưới).
GIAI ĐOẠN ÉP MÔ CAO SU/ MÔ SILICON
Có những mẫu trang sức thuộc loại “độc bản”, chỉ được thiết kế một lần theo yêu cầu của khách. Nhưng phần lớn, các trang sức được chế tác số lượng lớn, chế tác hàng loạt.
Khi đó, cái ta cần chính là thật nhiều khuôn để đúc ra nhiều mẫu sáp, sau đó đem đúc cả cây với số lượng thỏa mãn yêu cầu. Khuôn trong trường hợp này thường được gọi là mô. Việc ép khuôn được gọi là ép mô.
Có hai loại mô, thực ra là mô làm từ hai chất liệu khác nhau: mô cao su và mô silicon. Hai mô này nhìn vào là phân biệt được ngay, do có màu sắc khác nhau.
Mô silicon có màu trắng trong và cứng hơn, trong khi đó mô cao su có màu vàng nhạt đặc trưng và mềm hơn khá nhiều. Chúng còn khác nhau ở chỗ khả năng: mô cao su có thể ép được cả mẫu sáp lẫn các mẫu bằng kim loại (vàng, bạc …) trong khi mô cao su không ép được mẫu sáp, chỉ có thể ép được mẫu kim loại mà thôi.
Ngoài ra, việc sửa mô silicon cũng khó hơn mô cao su, do chúng cứng hơn nhiều (ví dụ sửa khi mô bị những lỗi nhỏ). Dù là mô nào thì lúc đầu mới ép ra cũng đều là một khối liền, sau đó, chúng được thợ tách ra làm đôi bằng dao mổ. Tách ra như thế mới lấy mẫu cao su được bơm trong đó ra.
Hai loại khuôn/ mô: silicon (loại trắng trong, ngoài cùng bên trái, nằm phía trên) và cao su (các mô còn lại).
Cận cảnh một mô cao su đã được cắt đôi. Một đầu là lỗ để bơm sáp vào, lỗ này sẽ khớp với ống bơm của máy bơm sáp
Mẫu kim loại trước khi đem ép mô cao su ban đầu, nếu có hột đá thì phải tháo đá ra, nếu có vết trầy xước thì phải được đánh bóng lại. Có thể đánh bóng bằng giấy nhám mịn 1200 hoặc đánh bóng bằng điện hóa.
Bước tiếp theo là tạo các rãnh dẫn đủ lớn (để dẫn sáp vào trong) và bố trí chúng chính xác vị trí cho sáp lỏng chảy qua. Nếu các rãnh quá hẹp hay góc nghiêng lớn, sáp sẽ khó chảy vào khuôn.
Dụng cụ ở khâu này bao gồm: tấm cao su hoặc silicon (H14), các khung nhôm (H13), dao mổ, kéo, thiết bị lưu hóa …
Một khung nhôm sử dụng trong quá trình ép mô silicon hay cao su
Các tấm cao su phải được cắt sao cho khớp với mặt trong khung nhôm. Tiếp theo, người ta sẽ bóc lớp nhựa bảo vệ trên các tấm cao su, chèn chúng vào cho cao đến một nửa khung.
Đặt tiếp trang sức cần làm mẫu vào khung sao cho ống rót khớp với lỗ rót ở một đầu khung. Đặt nốt các tấm cao su còn lại vào khung cho đầy. Kế tiếp, ta phải lót lớp cao su mỏng lên hai tấm thép để khi nung nóng cao thì cao su không bị dính.
Một tấm cao su chuẩn bị đem ép mô
Chính nhiệt độ cho phù hợp rồi đưa khung vào trong thiết bị lưu hóa. Khi nhiệt đến 150 độ C thì đóng chặt cửa thiết bị lưu hóa. Thời gian lưu hóa dài hay ngắn là tùy theo có bao nhiêu lớp cao su đã ép trong khung – cứ khoảng 2,5 phút cho 1mm.
Sau thời gian này, thiết bị được tắt và khung để nguội dần. Lấy khuôn cao su ra (hoặc gọi là mô), dùng dao mổ để tách và cắt khuôn làm đôi, tháo ống rót. Khuôn này có thể dùng được rất nhiều lần để tạo các mẫu sáp đồng nhất.
Bài cũng đã dài, hẹn mọi người ở bài 2 trong seri qui trình tạo sản phẩm trang sức trên blog vuimoingay nhé.
LỜI KẾT
[Sống vui mỗi ngày] là tổng hợp những kiến thức vui, thú vị và bổ ích trong cuộc sống đúng như phương châm của blog - "Kiến thức là để sẻ chia". Nếu bạn có thắc mắc hoặc ý kiến đóng ghóp cho bài viết đừng ngại đặt câu hỏi cho Vũ i Tờ ‘s Blog bằng cách để lại comment bên dưới nha. Cám ơn các bạn rất nhiều !!!
Bài cùng chuyên mục:
Bạn sẽ là người bình luận đầu tiên